GEÇİCİ KORUMA NEDİR?

2004 tarihli 100 No’lu Birleşmiş Milletler Yürütme Komitesi kararına uyarınca, uluslararası bir sınıra doğru dikkate değer sayıda insan hareketliliğinin olması ve bu hareketliliğin hızlı bir varışla devam etmesi, ev sahibi (karşılayan) devletin yakın dönemde mevcut bireysel sığınma prosedürlerini uygulayamayacak hale gelmesi halinde kitlesel sığınmanın varlığından söz edilir. İşte bu unsurları içeren kitlesel akının, süregelir hale gelmesi durumunda geçici koruma sağlanmaktadır.

Geçici koruma, kitlesel akın olaylarında acil çözümler bulmak üzere geliştirilen bir koruma biçimidir. Devletlerin geri göndermeme yükümlülükleri çerçevesinde kitleler halinde ülke sınırlarına ulaşan kişilere, bireysel statü belirleme işlemleri sayesinde vakit kaybetmeden, uygulanan pratik ve tamamlayıcı bir çözüm yoludur.

11 Nisan 2014 tarihi itibarıyla tüm hükümleriyle birlikte yürürlüğe giren 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunun 91 inci maddesi, geçici korumayı düzenlemektedir.

Buna göre,

ülkesinden ayrılmaya zorlanmış,

ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen,

acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen yabancılara sağlanabilecek geçici korumayla ilgili tüm iş ve işlemlere ilişkin usul ve esasların Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenmesi hükme bağlanmıştır.

Bu kapsamda hazırlanan 22/10/2014 tarihli ve 29153 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Geçici Koruma Yönetmeliğiyle, 28/04/2011 tarihinden itibaren Suriye Arap Cumhuriyetinde meydana gelen olaylar sebebiyle geçici koruma amacıyla Suriye Arap Cumhuriyetinden kitlesel veya bireysel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen Suriye Arap Cumhuriyeti vatandaşları ile vatansızlar ve mülteciler uluslararası koruma başvurusunda bulunmuş olsalar dahi geçici koruma altına alınmıştır.

Geçici Koruma Yönetmeliğinin başlıca getirdiği yenilikler;

1) Geçici korunanlar 6458 sayılı YUKK’un öngörmüş olduğu uluslararası koruma statülerinden herhangi birini doğrudan elde etmiş sayılmamaktadır.

2) Milli güvenlik, kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehlike oluşturduğu değerlendirilenler ile ciddi bir suçtan mahkûm olarak topluma karşı tehlike oluşturabileceği değerlendirilenler geçici koruma kapsamına alınmamaktadır.

3) Geçici koruma kararı Bakanlar Kurulu tarafından alınmakta ve sonlandırılmaktadır. Bu kararın içeriği yine Bakanlar Kurulu tarafından düzenlenmektedir.

4) Uygulanmakta olan geçici korumanın sonlandırılması ile ilgili olarak; Bakanlar Kurulu milli güvenliği, kamu düzenini, kamu güvenliğini veya kamu sağlığını tehdit edebilecek şartların oluşması durumunda, geçici koruma tedbirlerinin sınırlandırılmasına yada süreli veya süresiz durdurulmasına karar verebilecektir.

5) Geçici korumanın uygulandığı süre içerisinde, geçici korunan yabancının bireysel uluslararası koruma başvurusu, geçici koruma tedbirlerinin etkin şekilde uygulanabilmesi amacıyla işleme konulmamaktadır.

6) Bu yönetmelik kapsamındaki yabancılara “Geçici Koruma Kimlik Belgesi” düzenlenmektedir. Bu kimlik belgesi;
a. Söz konusu yabancıya Türkiye’de yasal olarak kalış hakkı sağlamaktadır.
b. Herhangi bir harca ve ücrete tabi değildir.
c. 6458 sayılı Kanunda düzenlenen ikamet izni veya ikamet izni yerine geçen
belgelere eşdeğer değildir.
d. Türk vatandaşlığına başvuru ya da geçiş hakkı sağlamaz.
e. Söz konusu yabancıya ait yabancı kimlik numarasını içermektedir.

7) Bu yönetmelik kapsamındaki yabancılara 25/4/2006 tarihli ve 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu kapsamında tahsis edilecek yabancı kimlik numarası ile söz konusu yabancılar sosyal ve hukuki işlemlerini yürütebilmektedir.

8) Bu yönetmelik kapsamındaki yabancılara başta sağlık hizmetleri olmak üzere eğitim, iş piyasasına erişim, sosyal yardım ve hizmetler ile tercümanlık ve benzeri hizmetlerin sağlanabilmesi detaylı olarak düzenlenmiştir.

9) Bu yönetmelik kapsamında yapılacak düzenlemelerde çocuklarla ilgili tüm işlemlerde çocuğun yüksek yararı gözetilmekte ve refakatsiz çocuklar başta olmak üzere özel ihtiyaç sahipleri hakkında yapılacak iş ve işlemlerde bu kişilere öncelik tanınarak, başta sağlık hizmetleri, psiko-sosyal destek, rehabilitasyon olmak üzere, her türlü yardım ve destek imkanlar ölçüsünde öncelikli ve bedelsiz olarak sağlanmaktadır.

10) Bu yönetmelik kapsamındaki yabancılardan insan ticareti mağduru olabileceği değerlendirilenler hakkında ilgili mevzuat kapsamında gerekli tedbirler derhal alınmaktadır.

11) Bu yönetmelik kapsamındaki yabancılara adres bildirim yükümlülüğü getirilmiştir. Ayrıca ikamet ettikleri illerde bulunmaları şartı ile temel hizmetlere ve diğer sosyal yardımlara erişim hakkı sağlanmaktadır.

12) Geçici koruma kimlik belgesine sahip olan yabancılar, Bakanlar Kurulunca belirlenecek sektörlerde, iş kollarında ve coğrafi alanlarda çalışma izni almak için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına başvurabileceklerdir.

13) Kendilerine yabancı kimlik numarası tahsis edilen bu yönetmelik kapsamındaki yabancılara Yabancı Tanıtma Belgesi/Geçici Koruma Kimlik Belgesi ile elektronik haberleşme hizmeti dâhil diğer hizmetler için abonelik sözleşmesi yapabilme imkânı tanınmıştır.

14) Bu yönetmelik kapsamındaki yabancıların kişisel verileri, Genel Müdürlüğümüz tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, Genel Müdürlük ve valiliklerce ilgili mevzuata ve taraf olunan uluslararası anlaşmalara uygun olarak alınmakta, korunmakta ve kullanılmaktadır. Ayrıca hizmet sunan ilgili kamu ve kuruluşlarla da yapılan protokoller çerçevesinde paylaşılmaktadır.

Geçici Korumanın Unsurları 04/04/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 91'inci maddesi ve bu maddeye dayanılarak çıkarılan 13/10/2014 tarihli ve 2014/6883 sayılı Geçici Koruma Yönetmeliği çerçevesinde geçici korumanın unsurları vardır. Örneğin, ülkemize kitlesel akınla gelen Suriyelilere sağlanan koruma uluslararası literatüre göre “Geçici Koruma”dır. Geçici korumanın üç temel unsuru şunlardır; Açık sınır politikası ile ülke topraklarına kabul, Geri göndermeme ilkesi, Gelen kişilerin temel ve acil ihtiyaçlarının karşılanması.

Evlilik İşlemleri 07/11/1985 tarihli ve 18921 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Evlendirme Yönetmeliğinin 13 üncü maddesinde "4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu kapsamındaki yabancılardan; ikamet izni dışında Türkiye'de bulunan vatansız, mülteci, şartlı mülteci, ikincil koruma statüsünde bulunanlar ve uluslararası koruma başvuru sahipleri ile geçici koruma kapsamına alınan yabancıların müracaatları evlendirme memurları tarafından kabul edilir. Bunların evlenme manilerinin bulunup bulunmadığı İl Göç İdaresi Müdürlüklerince tutulan dosyalarındaki bilgi ve belgelere göre İl Göç İdaresi Müdürlüklerince tespit edilerek evlenme ehliyet belgesi düzenlenir." hükmü yer almaktadır. İl Göç İdaresi Müdürlüklerince düzenlenen evlenme ehliyet belgelerine göre yapılan evliliklere ilişkin evlenme bildirimi İl Göç İdaresi Müdürlüğüne yapılır. 5718 sayılı Milletlerarası Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinde "(1) Evlenme ehliyeti ve şartları, taraflardan her birinin evlenme anındaki millî hukukuna tâbidir. (2) Evliliğin şekline yapıldığı ülke hukuku uygulanır. (3) Evliliğin genel hükümleri, eşlerin müşterek millî hukukuna tâbidir. Tarafların ayrı vatandaşlıkta olmaları hâlinde müşterek mutad mesken hukuku, bulunmadığı takdirde Türk hukuku uygulanır." hükümleri yer alır. 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 91 inci maddesi ile Geçici Koruma Yönetmeliği çerçevesinde geçici koruma kapsamındaki Suriyeli yabancıların uyrukluk durumlarının evlendirme daireleri tarafından gayri muntazam olarak (pasaport, bekârlık belgesi vs. olmadan yapılan başvurularda) değerlendirilmesi halinde bu kişilerin evlenmelerinin Göç İdaresi Başkanlığı ve taşra teşkilatı tarafından tutulan kayıtlara dayanılarak verilecek belgelere göre yapılmaktadır. Bu itibarla; evlenmek isteyen geçici koruma kapsamındaki yabancıların; öncelikle bulundukları ildeki İl Göç İdaresi Müdürlüklerine başvuru yapmaları ve bu idareler tarafından tutulan kayıtlardaki güncel bilgilerine göre verilecek medeni durumunu gösterir “Evlenme Ehliyet Belgesi” ile evlendirme dairelerine başvuruda bulunmaları durumunda resmi evlilik işlemlerini gerçekleştirebilmektedirler.

Gönüllü Geri Dönüş İşlemleri Suriyeli yabancılardan ülkelerine gönüllü geri dönüş yapmak isteyenler hakkında; Türkçe ve Arapça dillerinde gönüllü geri dönüş formu düzenlenmektedir. Gönüllü geri dönüş formunda ilgili yabancının gönüllü olduğuna dair imzası ile birlikte işlemleri yürüten kamu görevlisinin, tercüman ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) yetkilisinin imzası yer almaktadır. BMMYK yetkilisinin bulunmaması halinde gönüllü geri dönüş formu Türk Kızılay’ı yetkilileri, bunun mümkün olmadığı durumlarda ise sivil toplum kuruluşu temsilcisi veya valilik insan hakları ve eşitlik birimindeki görevliler tarafından imzalanmaktadır. Gönüllü geri dönüş yapan Suriyelilerin ülkelerine dönüş yapmalarıyla birlikte geçici korumaları sona erdirilir ve kayıt sistemindeki bilgileri güncellenir.

Adres Değişikliği İşlemleri Ülkemizde bulunan Suriyelilerin Geçici Koruma Yönetmeliği kapsamında adres bildirim yükümlülüğü vardır. Bu kapsamda ikamet adreslerini değiştirmek isteyenlerin bulundukları ilin İl Göç İdaresi Müdürlüklerine başvurmaları halinde gerekli güncelleme yapılabilmektedir. Ayrıca geçici koruma kapsamındaki Suriyelilerden Geçici Barınma Merkezinde barınanların adres kayıt sistemine kaydedilmeleri amacıyla Geçici Barınma Merkezlerinin adres bilgileri Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü ile paylaşılmıştır.

Üçüncü Ülkeye Çıkış İşlemleri Üçüncü ülke makamlarınca adlarına vize/ikamet düzenlenen geçici koruma kapsamındaki yabancıların Geçici Koruma Kimlik Belgeleri, pasaport ve pasaport yerine geçen seyahat belgeleri ve vize/ikamet izinleri ile valiliklere başvurmaları halinde vize/ikamet izinlerinin başvuru amacına bakılmaksızın ülkemizden çıkış talepleri valilikler tarafından değerlendirilmektedir. Geçici Koruma Yönetmeliğine buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.