Evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya evlilik birliğine ilişkin önemli bir konuda uyuşmazlığa düşülmesi halinde, eşler ayrı ayrı veya birlikte hakimin müdahalesini isteyebilirler. Hakim, eşleri yükümlülükleri konusunda uyarır; onları uzlaştırmaya çalışır ve eşlerin ortak rızası ile uzman kişilerin yardımını isteyebilir.

Evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya evlilik birliğine ilişkin önemli bir konuda uyuşmazlığa düşülmesi halinde, eşler ayrı ayrı veya birlikte hakimin müdahalesini isteyebilirler. Hakim, eşleri yükümlülükleri konusunda uyarır; onları uzlaştırmaya çalışır ve eşlerin ortak rızası ile uzman kişilerin yardımını isteyebilir.

Hakim, gerektiği takdirde eşlerden birinin istemi üzerine kanunda öngörülen önlemleri alır. (4721 S. K. m. 195)

Nafaka davası da bu önlemlerden biridir.Nafaka davası eşe karşı açılabileceği gibi anne baba kardeş gibi kişilere de açılabilir. Şayet nafaka davası bir boşanma sürecinde ve sonrasında eşe karşı açılmıyorsa, anne baba veya kardeşe açılıyorsa mirasçılıktaki sıra göz önünde tutularak açılır (4721 S. K. m. 365). Dava, nafaka alacaklısına bakmakta olan resmi veya kamuya yararlı kurumlar tarafından da açılabilir (4721 S. K. m. 365).

Bu durumda görülecek dava, davacının geçinmesi için gerekli ve karşı tarafın mali gücüne uygun bir yardım isteminden ibarettir (4721 S. K. m. 365).

Eşlerden birinin istemi üzerine hakim, ailenin geçimi için her birinin yapacağı parasal katkıyı belirler. (4721 S. K. m. 196)

Eşin ev işlerini görmesi, çocuklara bakması, diğer eşin işinde karşılıksız çalışması, katkı miktarının belirlenmesinde dikkate alınır. Bu katkılar, geçmiş bir yıl ve gelecek yıllar için istenebilir. (4721 S. K. m. 196)

Koşullar değiştiğinde hakim, eşlerden birinin istemi üzerine kararında gerekli değişikliği yapar veya sebebi sona ermişse alınan önlemi kaldırır. (4721 S. K. m. 200)

Çocuğun bakımı, eğitimi ve korunması için gerekli giderler ana ve baba tarafından karşılanır. (4721 S. K. m. 327) Ana ve babanın bakım borcu, çocuğun ergin olmasına kadar devam eder. (4721 S. K. m. 328)

Ana ve baba, yoksul oldukları veya çocuğun özel durumu olağanüstü harcamalar yapılmasını gerektirdiği takdirde ya da olağan dışı herhangi bir sebebin varlığı halinde, hakimin izniyle çocuğun mallarından onun bakım ve eğitimine yetecek belli bir miktar sarfedebilirler. (4721 S. K. m. 327)

Çocuk ergin olduğu halde eğitimi devam ediyorsa, ana ve baba durum ve koşullara göre kendilerinden beklenebilecek ölçüde olmak üzere, eğitimi sona erinceye kadar çocuğa bakmakla yükümlüdürler. (4721 S. K. m. 328)

Küçüğe fiilen bakan ana veya baba, diğerine karşı çocuk adına nafaka davası açabilir. (4721 S. K. m. 329)

KAYYIM VEYA VASİ DE NAFAKA DAVASI AÇABİLİR

Ayırt etme gücüne sahip olmayan küçük için gereken hallerde nafaka davası, atanacak kayyım veya vasi tarafından da açılabilir. Ayırt etme gücüne sahip olan küçük de nafaka davası açabilir. (4721 S. K. m. 329)

NAFAKA MİKTARININ BELİRLENMESİ

Nafaka miktarı, çocuğun ihtiyaçları ile ana ve babanın hayat koşulları ve ödeme güçleri dikkate alınarak belirlenir. Nafaka miktarının belirlenmesinde varsa çocuğun gelirleri de göz önünde bulundurulur. (4721 S. K. m. 330)

Nafaka her ay peşin olarak ödenir.

Hakim istem halinde, irat biçiminde ödenmesine karar verilen nafakanın gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir. (4721 S. K. m. 330)

Durumun değişmesi halinde hakim, istem üzerine nafaka miktarını yeniden belirler veya nafakayı kaldırır. (4721 S. K. m. 331)

Nafaka davası açılınca hakim, davacının istemi üzerine dava süresince gerekli olan önlemleri alır. (4721 S. K. m. 332) Örneğin tedbir nafakasına hükmedebilir.

SOYBAĞI TESPİTİ GEREKİYORSA NAFAKA ÖDENİR Mİ?

Soybağı tespiti söz konusu olursa, davalının, uygun nafaka miktarını depo etmesine veya geçici olarak ödemesine de karar verilebilir. (4721 S. K. m. 332)

EŞLERİN YERLEŞİM YERLERİ DEĞİŞMİŞSE YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME

Evlilik birliğinin korunmasına yönelik önlemler konusunda yetkili mahkeme eşlerden herhangi birinin yerleşim yeri mahkemesidir. (4721 S. K. m. 201)

Eşlerin yerleşim yerleri farklı ve her ikisi de önlem alınması isteminde bulunmuş ise, yetkili mahkeme ilk istemde bulunanın yerleşim yeri mahkemesidir. (4721 S. K. m. 201)

Önlemlerin değiştirilmesi, tamamlanması veya kaldırılması konusunda yetkili mahkeme, önlem kararını veren mahkemedir. Ancak, her iki eşin de yerleşim yeri değişmişse, yetkili mahkeme eşlerden herhangi birinin yeni yerleşim yeri mahkemesidir. (4721 S. K. m. 201)

______________

Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür. Kardeşlerin nafaka yükümlülükleri, refah içinde bulunmalarına bağlıdır.Eş ile ana ve babanın bakım borçlarına ilişkin hükümler ise saklıdır (4721 S. K. m. 364).

NAFAKANIN KALDIRILMASI veya AZALTILMASI

Nafakanın, yükümlülerin bir veya bir kaçından istenmesi hakkaniyete aykırıysa hakim, onların nafaka yükümlülüğünü azaltabilir veya kaldırabilir (4721 S. K. m. 365).

Nafaka iradı, tarafların yaptıkları sözleşmeye dayansa bile şartları oluştuğu takdirde artırılabilir veya azaltılabilir. Aksi düşünce güven ilkesine aykırı düşer. Zira, davacının sözleşme ile elde ettiği statüye beslediği güven, borçlunun sosyal ve ekonomik durumunun bu özel statüyü koruyacak seviyeden daha aşağı düşmediği veya hakkaniyet bunu gerektirmediği sürece sarsılıp boşa çıkarılamaz . Ancak sözleşmeyle kararlaştırılmış ve hakim tarafından onaylanmış olan iradın aradan çok az bir zaman geçtikten sonra indirilmesi isteminde bulunmak, hakkın kötüye kullanılması mahiyetini de arzedebilir (3. HD. 2012/23522 E. 2013/1734 K.).

Nafaka borçlusunun sosyal ve ekonomik durumunda öncekine nispeten önemli ölçüde, elinde olmayan nedenlerle ve iradesi dışında herhangi bir değişiklik olması, bu değişiklik neticesinde nafaka borçlusu yönünden mevcut nafaka ve nafaka ile ilgili yükümlülüklerin yerine getirilmesi çekilmez bir hal alması durumunda, hakkaniyetin gerektirdiği ölçülerde, mevcut nafaka ve nafaka ile ilgili yükümlülükler şartlara göre uyarlanabilir veya bir miktar indirim yapılabilir (3. HD. 2012/8636 E. 2012/13272 K.).

Nafakanın gelecek yıllardaki artış oranı tespit edilirken ÜFE endeksinin esas alınması gerektiği benimsenmiştir (3. HD. 2009/17225 E. 2009/19898 K.).

BKNZ.
3.HD. 2013/3628 E. 2013/5192 K.
3.HD. 2012/4452 E. 2012/8976 K.
3.HD. 2012/10453 E. 2012/15529 K.
3.HD. 2011/11481 E. 2011/17610 K.
3.HD. 2011/22496 E. 2012/4479 K.
3.HD. 2012/14248 E. 2012/20466 K.